Saray Ve Ötesi Halid Ziya UŞAKLIGİL

Roman Özeti : Saray Ve Ötesi Halid Ziya UŞAKLIGİL

1.KİTABIN KONUSU: Abdulhamid’in tahttan indirilmesinden sonra tahta
geçen Sultan Beşinci Reşat zamanında sarayda geçen olaylar anlatılıyor.

2.KİTABIN ÖZETİ: Saray ve Ötesi[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Halid Ziya Uşaklıgil’in hayatının sonunda kaleme aldığı hatıralarıdır.
Abdülhamid’in tahttan indirilmesinden sonra yerine geçen Sultan Beşinci
Reşad Efendi’nin emri üzerine saraya mabeyn başkatipliğine Halid Ziya
Uşaklıgil getirilmiştir ve saraydaki memuriyet hayatına başlamıştır.
Saraya başkatip olarak atanan Halid Ziya Uşaklıgil görevine yeni
başlamanın heyecanı içerisinde sarayı ve sarayda geçecek günleri
düşünüyordu. Başkatip[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Yıldız Sarayı’na gelmiş ve burada ilk kez hünkarın önüne çıkacaktı.
Beklenen heyecanlı an geldi ve başkatip hünkarın önüne çıkmıştı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] onun odasındaydı. Hünkar ondan sarayın masrafını tahsisata göre ölçüp tayin etmesini istedi[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
çünkü artık o zamanlarda Osmanlı son dönemlerini yaşıyordu ve mali
yönden oldukça zayıftı. Hünkarın öncelikli amacı lüzumsuz masraflardan
kaçınmak için gerekli önlemleri almaktır.
Her cumartesi sabahı hünkarın Yıldız’da Hamidiye Camii Nurlami’inde
icra edilen selamlık alayı için kullandıkları tabir “Resmi Ali” idi. O
dönemde meşrutiyet ilan edilmiş ve padişahtan başka bir de hükumet
vardı ve hükumet yeni padişahı halka göstermek için ilk selamlık
yapıldı. Bu ilk selamlık halk tarafından alkışlanan hünkar için iyi bir
moral kaynağı oldu ve sarayda teşkilata başlandı. Srayda öncelikli
yapılan reformlardan birisi de tabla usulünden ayrımak oldu ve böylece
tabldot usulüne geçildi.
Sultan Reşad’ın tahta çıkışından sonra şehzadeler mabeyne[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
sultanlar hareme gelmeğe ve yeni hünkara karşı saygı ve tebrik
vazifesini yapmada müşaraat göstermeğe başladılar. Abdülhamid’in bütün
çocukları diğer hanedan azasının içten yapıyor göründükleri bu ziyarete[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] babalarına karşı bir çeşit hiyanet gözüyle bakarak[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] amcalarını görmeğe lüzum duymamışlardı. Sultan Reşad[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Abdulhamid’den bahsederken ya birader derdi. Kardeşinin çocuklarının ziyarete gelmemesine rağmen[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] hünkar onların bir ihtiyaçları vardır düşüncesiyle yeğenlerinin ziyaretine gidiyor.
Mabeynde yapılan diğer bir değişiklik ise harap bir görünümü olan sarayın elden geçirilmesi oldu. Saraydaki bütün odalar[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] bodrum kat dahil olmak üzere tamir edildi ve uygun bir hale getirildi.
Mart sonu isyanında Sadareti işgal etmekte bulunan Hüseyin Hilmi Paşa
31 Mart Olayı’ndan sonra bu makamdan çekilince Tevfik Paşa başa
gelmişti ama daha sonra hünkar Hüseyin Hilmi Paşa’yı eski görevine
getirdi ve Tevfik Paşa’ya Londra sefareti verildi. Pek kısa zamanda üç
istifa daha metdana geldi. İlk istifa eden mabeyn katibi Asım Bey idi[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ikinci istifa Hazinei Hassa Nazırı olan Nuri Bey’den geldi[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
üçüncü istifa ise Teşrifatı Umumiye Nazırı ve aynı zamanda tercüman
divanı hümayun olan Galip Paşa tarafından gekdi. Bütün bu boşalan
kadrolar[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] başka şahıslar tarafından derhal dolduruldu.
Cuma selamlıklarından sonra [Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
resmi elbiseler değişip alay ve harçları da en basit bir şekle inmiş
olunca hünkarın hususi gidişleri olurdu. Hünkar bu hafta Bursa’ya
gidecekti ve gitmek için kendisine ıztırap veren araba seyahatinde kısa
bir yola lüzum görünce Ihlamur Kasrı’nı tercih ederdi. Ihlamur Kasrı
askında pek sarayı aratmıyordu[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] çünkü gerek konforu gerek se rahatlığı açısından adeta küçük bir saraydı. Aslında[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]Sultan Reşad için en rahat ve uygun olan deniz seyahatleriydi ve bu seyahatler için saltanat kayıklarını kullanırdı.
31 Mart İsyanı’nda işllediği suç için ölüm cezasına çaptırılan mahkum için padişahın yapabileceği birşey yoktu[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] çünkü kanunlar karşısında herkes çaresizdi. Hünkar[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] idam edilecek kişi için namaz kıldı ve kendi vicdanı ile hesaolaştı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] sonunda hükumetin koymuş olduğu kanunlara herkes uyacaktı.
Sultan Reşad eğitim öğretim[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
medeniyet ve kültüre çok önem veren bir padişahtı. O her zaman Topkapı
Sarayı Müzesi’ne gider ve oraya bir takım eşyalar koyar ve gelişmesini
sağlardı. Hünkar[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
kışlaya bir kütüphane açtırdı ve tüm personelin buradan yararlanması
için gerekli çalışmalar yaptı. Topkapı Sarayı’nda bulunan Hırkai Saadet
Ramazan aylarıda boğçasından çıkartılarak halka gösterildi.
Sarayda kimin veliaht olacağı merak konusu idi. Veliaht olmak ve zamanı
gelince padişah sıfatiyle bütün memleketi ayaklarının altında görmek
için iki şart lazımdı: Ekber ve erşed olmak. Göz önünde iki veliaht
vardı: Abülaziz oğlu Yusuf İzzeddin ve Abdulmecid oğlu Vahidüddin.
Yusuf İzzeddin en büyükleriydi ama padişahlık için yeterli değildi[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
üstelik çok kuşkucu ve aynı zamanda da korkaktı. Vahidüddin ve Yusuf
İzzeddin birbirlerinden nefret ediyorlardı ve hiçbir zaman yanyana
gelmemeye çalışırlardı. Sarayda tutum ve davranışlarından dolayı Yusuf
İzzeddin’e karşı gösterilen bir soğukluk vardı ve üstelik Reşad Efendi
onu fazla sevmezdi.
Başkatip[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Nişantaşı konağında uyurken[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] birdenbire telefon çaldı ve aniden uyandı. Gece yarısı bu telefonun amacını anlamaya çalışırken[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
pencereden dışarı baktı ve yangın olmadığını anladı. Apar topar saraya
gitti ve Hüseyin Hilmi Paşa’yı saraydaki kendi odasında gördü. Başkatip
bu ani çağrılmanın nedenini düşünüyordu ve sadrazam istifa etmek
istediğini söyledi. İstifayı duyan başkatip şaşkınlık içerisinde
hünkarın odasına gitti ve onu uykusundan uyandırdı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] fakat padişah bu habere hiç şaşmadı.
Sırp Kralı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] saraya ziyarete geliyordu ama gerekli hazırlıklar yapılmamıştı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] yeterli malzeme ve de para da elde mevcut değildi. Netice de bir yerlerden malzemeler toplandı ve ziyafet verildi[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] konuklar verilen bu ziyafetten oldukça memnundular. Osmanlı artık iyice gidiyordu[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
son nefesini almaya çalışıyordu zaten elde avuçta hiç birşey
kalmamıştı. İngilizlerin kovaladığı Alman zırhlısı Göben ve Breslau
Kruvazörü Çanakkale’ye geldiler ve biz de Enver Paşa’nın isteği üzerine
bu gemileri almakla[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
savaşa girmeyi kabul etmiş olduk. Enver Paşa’nın diğer bir hüsranla
sonuçlanan olayı ise Sarıkamış Harekatı idi. I.Dünya savaşı’nın ilk
senesinde Yusuf İzzeddin intihar etti[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
böylece; padişah Vahidüddin oldu. Abdulhamid’in kısa bir hastalık
neticesinde ölmesiyle Sultan Reşad hem kardeşinin hem de yeğeninin
ölümünü bir arada yaşamış oldu. Hükumet başkatibi bir görev ile
Almanya’ya gönderdi ve hünkar benden oradan sarı şekayik getirmemi
istedi[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] fakat getirdiğim çiçekleri göremeden Beşinci Mehmet iki sene sonra hayata gözlerini kapadı.

3.KİTABIN ANA FİKRİ: Adalet ve kanunlar karşısında herkes eşit hak ve özgürlüklere sahiptir. Bu kişi ister padişah[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ister sıradan bir vatandaş olsun herkes kanunlara uymalı ve görevinin getirdiklerini başarıyla yapmalıdır.




4.KİTAPTAKİ OLAYLARIN VE ŞAHISLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Padişah: Giyinişinde[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] oturuşunda kibarca bir hal vardır. Herkes tarafından sevilen[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] sevimli[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] hoşgörülü[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] merhametli[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] iyimser[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] dürüstlüğü ve adaleti ile tanınan tam bir devlet adamıdır. Hiçkimseye karşı kin ve nefret beslemez[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] üstelik herkese iyi davranırdı.
Başkatip: Mabeynde başkatip olarak dört yıla yakın bir müddet
kalmıştır. Dürüstlüğü ve çalışkanlığıyla kendini padişaha ve
diğerlerine ve özellikle İttihat ve Terakki ileri gelenlerine
sevdirmiştir. Çünkü onun bu vazifede tek bir gayesi vardı: Sarayı
meşrutiyet ahkamına uygun bir biçimde yeniden düzenlemektir. Bu
arzusuna oldukça da yaklaşmıştır.
Hüseyin Hilmi Paşa: Hüseyin Hilmi Paşa[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Beşinci Mehmet zamanının sadrazamıdır. Hilmi Paşa[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] suskun[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] konuşmayan bir zat değildi[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] aksine o her zaman konuşmaktan çok hoşlanan[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] sohbeti pek dolgun ve pek cazipti. Padişahın huzurunda uzun bir zaman geçirirdi ve padişahı da bıktırırdı.
Tevfik Paşa: Tevfik Paşa dürüstlüğü[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
namusuyla herkesin imdinde pek muhterem sayılırdı. Kendisine verilen
bütün görevi elinden geldiği kadarıyla en iyisini yapmaya gayret
gösterirdi. O zaman için en münasip bir sadrazam ancak o olabilirdi.
Galib Paşa: Galib Paşa nazik[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] zarif[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] resmi olmağa özenen birisidir.Uzun boylu[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] fakat zayıf ve uzun boyunlu[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] kendisini çevresine güzel gösteren[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] giyim ve kuşamına özen gösteren bir zattır.
Sabit Bey: Gayet zeki bir adamdır[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] hünkarın herkesten çok ona ihtiyacı vardır. Hünkara karşı çok bağlıdır. Sabit Bey[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] yazdıklarını önce padişaha okuturdu çünkü o[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] mevkiisini kaybetmek istemezdi. Yaptığı bütün işleri zekice ve kurnazcadır[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] hiç birşeye gölge düşürmeyi istemez.
Hıfzı Ağa: İkinci Musahip Hıfzı Ağa okur yazar[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] sözü sohbeti yerinde[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] aklı başında[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] adeta aydın bir adam denecek kadar hatırını saydıracak liyakat sahibi[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] fakat cılız ve maraz bir zattı. Ayrıca Hıfzı Ağa karşısındakilere karşı her zaman saygılı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] kibar ve nazik bir şahıstır.
Ahmet Rıza: Ahmet Rıza pek ziyade nazik[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
pek zarafet kaidelerine riayet eden hatır ve gönül okşamakta usta
olmakla beraber bunu asıl küçüklere yahut aynı mevkiidekilere tatbik
eder[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
diğerlerine karşı sert ve keskin olmaktan haz duyardı. Hele kendisine
karşı sevgilerine emin oldukları hakkında hiçbir lisan ihtiyatına lüzum
görmezdi.

5.KİTAP HAKKINDA ŞAHSİ GÖRÜŞLER: Halid Ziya’nın yazmış olduğu bu “SARAY
VE ÖTESİ” adlı kitabı okumakta oldukça zorlandım. Öncelikle kitap konu
bakımından sıkıcı ve aynı zamanda içerisinde çok fazla uzun uzun
tasvirler var. Kitabın konusu Osmanlı İmparatorluğu’nun son
dönemlerinde ve de sarayda geçtiğinden anlaşılması zor ve bir sürü
yabancı kelime geçiyor. Kitap parça parça konu ve olaylardan
oluştuğundan bir bütünlük yok. O zamanki sarayı anlattığından
kahramanlar hep saray halkından oluşuyor kitapta ismi geçen bir sürü
kahraman var ve ismi geçen bütün bu kahramanları hatırlamak ve anlamak
oldukça güç. Ben genelde olay romanlarından hoşlandığımdan[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] sarayın durumunu anlatan ve tasvirlere çok yer vermiş olan bu hatıra bana sürükleyici gelmedi.

6.YAZAR HAKKINDA BİLGİ: 1867 yılında İstanbul’da doğdu ve 27 Mart 1945
yılında doğduğu yer olan İstanbul’da öldü. Roman ve öykü yazarıdır.
Türkiye’de çağdaş Batı ronanının ilk gerçek örneklerini vermiştir.
Uşaklızadeler olarak tanınan bir aileden Hacı Halil Efendi’nin oğludur.
İstanbul’da Fatih Askeri Rüştiyesi’nde okudu. İzmir Rüşdiyesi’nde
Fransızca dersleri aldı ve aynı lise de daha sonra Fransızca
öğretmenliği yaptı. 1893’te İstanbul’da Reji İdaresi’nde başkatip oldu.
II. Meşrutiyet’in ilanından (1908) sonra reji komiserliğine getirildi.
Darulfünun-I Osmani’de Batı edebiyatı ve estetik dersleri verdi.
1909’da İttihat ve Terakki’nin önerisiyle V. Mehmed’in mabeyn
başkatipliğine atandı. 1911’de Meclis-I Ayan üyesi seçildi. Daha sonra
üniversiteye döndü. Siyasal görevlerle Fransa[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Almanya ve Romanya’ya gitti. Yazarın başlıca eserleri şunlardır: Nemide[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Bir Ölünün Defteri[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Ferdi ve Şürekası[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Mai ve Siyah[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Aşk-ı Memnu. Öbür önemli yapıtları: Sefile[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Kırık Hayatlar[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Bir Muhtıra’nın Son Yaprakları[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Küçük Fıkralar[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Bir Yazın Tarihi[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Solgun Demet[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Kırk Yıl[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Saray ve Ötesi[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Yunan Edebiyatı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Sanata Dair[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Fransız Tarihi Edebiyatı.