A******'ün Kurdugu Kurum ve Kuruluslar

Anadolu Ajansi

Türkiye Cumhuriyeti’nin yari resmi haber ajansi olan Anadolu Ajansi, 6 Nisan 1920'de, Milli Mücadele davasini yurda ve dünyaya duyurup yaymak amaciyla, ****** tarafindan Ankara'da kuruldu. Baslangiçta bir tek teksir makinesiyle çalisan Anadolu Ajansi, Kurtulus Savasi yillarinda büyük yararliliklar gösterdi. Anadolu Ajansi, 1 Mart 1925'te Devletin %40 hissedari oldugu bir anonim ortaklik haline getirildi.

Ankara Hukuk Fakültesi



Ankara Hukuk Fakültesi 5 Aralik 1925 tarihinde Ankara Adliye Hukuk Mektebi adiyla kuruldu. Ankara'da bir hukuk mektebinin açilmasi için ilk tesebbüs 1921 yilinda yapildi. Bu tarihte Kastamonu milletvekili Abdulkadir Kemal Bey Meclise 3 maddelik bir teklif vererek Ankara'da bir hukuk mektebi açilmasini önerdi. Gazi Mustafa Kemal’de 1922 yilinda meclisi açis konusmasinda Ankara'da bir hukuk mektebinin açilmasi geregini belitti. 1925'te Hukuk Mektebi açildi ve 301 ögrenci kayit yaptirdi. Okula uygun bir bina bulunamadigi için açilis Büyük Millet Meclisinin toplanti salonunda yapildi. Fakültenin açilis konusmasini Gazi Mustafa Kemal yapti ve ilk dersi Ahmet Bey (Agaoglu) verdi. Hukuk mektebi 1927 yilinda Bakanlar Kurulu Karari ile Ankara Hukuk Fakültesi ismini aldi.

Ankara Orman Çiftligi

******, Ankara’nin 7 km batisindaki çorak topraklarda örnek bir çiftlik kurmayi düsünmüs, Türk çiftçisine, toprak ve tabiat sartlari uygun olmasa dahi, bilgiyle ve kararlilikla çalisildigi takdirde basari saglanabilecegini göstermek istemisti. Bunun üzerine 29 Ocak 1925’te Gazi Çiftligi’ni kurmak amaciyla bir miktar arazi satin aldi.

5 Mayis 1925’te kurdugu Orman Çiftligi’nde, çiftligin her türlü faaliyetiyle ugrasan, bütün masraflarini kendisi karsilayan ****** burada ****** Köskü’nü yaptirmistir.

****** 11 Mayis 1937’de çiftliklerini, içerisindeki kösklerle birlikte milletine armagan etmistir.

Çocuk Esirgeme Kurumu

Çocuk Esirgeme Kurumu, eski adiyla Himaye-i Eftal Cemiyeti ******'ün öncülügünde kuruldu. Önceleri Kurtulus Savasina katilanlarin çocuklarini esirgeme ve egitmeyi amaç edindi. Sonralari muhtaç çocuklara yiyecek, giyecek ve okul malzemesi yardimi yapmak, kimsesiz çocuklarin yönetimini üzerine almak, dogumevleri ve çocuk yuvalari, çocuklar için hastane, prevantoryum, sanatoryum, dinlenme kamplari kurmak, dogum ve çocuk sagligi konularinda annelere ögüt vermek gibi görevler yüklendi.

Demiryollari ve Limanlar Genel Müdürlügü

Demiryollarinin yapimi ve isletmesi için kurulan ve Nafia Vekaleti'ne bagli olarak çalisan müdürlükler 1927'de birlestirilerek Devlet Demiryollari ve Limanlari Idare-i Umumiyesi olarak kuruldu. Bu kurulusun adi, 1929'da Devlet Demiryollari ve Limanlari Umum Müdürlügü, 1931'de ise Devlet Demiryollari Umum Müdürlügü olarak degistirildi. Bugünkü adini aldigi 1953'e degin katma bütçeli devlet kurulusu iken, o yil Iktisadi Devlet Tesekkülüne dönüstürüldü. 1984'te ise Kamu Iktisadi Kurulusu konumuna getirildi

Elektrik Isleri Etüt Idaresi

Türkiye'yi elektrige kavusturma planini ve bu plan içinde yer alan kuruluslarin ön projelerini hazirlamak üzere düzenlenen kanunla, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligi’na bagli Kamu Iktisadi Tesebbüs’ü niteliginde bir kurum olarak 24 Haziran 1935'te kuruldu.

Etibank

Türkiye'de maden, enerji ve bankacilik alanlarinda faaliyet gösteren Iktisadi Devlet Tesekkülü olarak 2 Haziran 1935 tarih ve 2805 sayili kanunla kuruldu. 1963'te Etibank'in Kuzeybati ve Bati Anadolu elektrik sistemlerine Balikesir-Bursa enerji nakil hatti baglandi. Etibank'in kurulus kanununun 10. maddesi bankacilik faaliyetlerini yalniz kendi bünyesindeki müesseseler için öngörüyordu. 1955'te 6590 sayili kanun bu maddeyi kaldirdi. Önce büro, sonra sube niteligindeki bir nüve, daha sonra, bir bankacilik dairesi kuruldu.1956'da ilk subeler Pangalti (Istanbul) ve Iskenderun'da açildi.

Halkevleri

Halkin egitimine ve kültürel gelismesine yardimci olmak üzere 19 Subat 1932’de kuruldu. Ankara'da yapilan açilis töreninde ****** tesebbüsün amacini söyle açikladi:"Gençlik, gelisen ve yetistiren bir çalismanin içinde yasatilmalidir. Millet, suurlu, birbirini anlayan, birbirini seven, ideale bagli bir halk kitlesi halinde teskilatlandirilmalidir. En kuvvetli ders vasitalarina yetiskin muallim olduklarina malik olmak kafi degildir. Halki yetistirmek, halki bir kitle haline getirmek için ayrica bir milli halk mesaisinin tanzimini ihmal etmemeliyiz"

Halkevlerinin açilmasi hakkindaki karar C.H.P. genel yönetim kurulunca alindi. Açilacak müesseselerin yönetim ve denetim görevleri partinin il idare kurullarina verildi. 1951 yilinda kurulusa tüzel kisilik kazandirmak ve bunun o tarihte muhalefete geçmis olan C.H.P. ile iliskisini kesmek amaciyla Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan bir tasari, tartismalar sirasinda mahiyet degistirdi ve halkevlerinin kapatilmasini, her türlü menkul ve gayrimenkul varliklarin hazineye intikal ettirilmesini öngören 5830 sayili kanun kabul edilerek geregi yerine getirildi.

Maden Tetkik Arama Enstitüsü (MTA)

Yeralti zenginliklerimizi arayip çikarmak, bunlardan isletilmekte olanlari daha verimli duruma getirmek, bu alanda inceleme ve arastirma yapmak, faaliyet konusuyla ilgili elemanlari yetistirmek üzere 1935 yilinda kuruldu. Bugün Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligina bagli, tüzel kisilige sahip, özel hukuk hükümlerine tabi Kamu Iktisadi Tesebbüsü olarak, çalismalarina devam etmektedir.

Merkez Bankasi



Cumhuriyet'in ilk yillarinda siyasal yönetimin ana düsüncesi, bir merkez bankasi olusturmaktan çok, ulusal ticaret bankalari yaratmakti. Bunun için 1924'te, önce Türkiye Is Bankasi olusturuldu. 1925'te süresi dolacak Osmanli Bankasi'nin imtiyazi 1935'e degin uzatilmakla birlikte, yeni anlasmada hükümetin banknot çikaracak bir merkez bankasi kurabilmesi için kapi açik birakildi. Türk parasinin degerindeki düsüslere karsi duyarli olan Cumhuriyet yöneticileri 1926'da bir merkez bankasi kurulmasi hazirliklarini baslatti. Merkez Bankasinin yolunu açmak için Türk parasinin kiymetini koruma hakkinda kanun çikarildi. Haziran 1930'da kabul edilen bir yasayla Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasi Ekim 1931'de 15 Milyon sermaye ile karma bir anonim sirket olarak kuruldu. Ocak 1932'de çalismaya basladi.

Merkez Hifzisiha Enstitüsü

Türkiye'de koruyucu hekimligin gerektirdigi tahlil, kontrol, üretim ve arastirma görevlerini yürütmek üzere, Saglik ve Sosyal Yardim Bakanligina bagli olarak 27 Haziran 1928 yilinda kuruldu. 1267 sayili kanuna göre "Türkiye Cumhuriyeti Merkez Hifzisihha Müessesesi" adiyla çalismaya basladi.

Saglik ve Sosyal Yardim Bakanligi

Koruyucu ve tedavi edici hekimlik hizmetlerini düzenlemek, sosyal yardim çalismalarini yürütmek, serbest hekimlik ve eczacilik faaliyetini denetlemek amaciyla kurulan Sihhat ve Ictimai Muavenet Vekaleti adi altinda 1920'de kuruldu. 1945'te Anayasa terimlerinin Türkçelestirme sirasinda, adi Saglik ve Sosyal Yardim Bakanligi olarak degistirildi.

Sanayi ve Maadin Bankasi



Cumhuriyetin, ilk yillarinda benimsenen liberal ekonomi politikasi dogrultusunda, 1925-1932 yillari arasinda etkinlikte bulunan devlet bankasi olan Sanayi ve Maadin Bankasi'nin kurulusunu düzenleyen 633 sayili yasaya göre bankanin görevleri; kendisine devredilen devlet fabrikalarini, özel sektöre devredilinceye degin isletmek, özel sektörle ortakliklar kurmak, tek basina ya da ortakliklari araciligiyla, maden ayricaligi almak ve bunlari özel sektörle ortaklik yoluyla isletme ki sanayi ve madencilik alanlarinda etkinlikte bulunan özel girisimcilere kredi açmak ve bankacilik islemleri yapmakti

Sümerbank

Sümerbank, tüzel kisiligi ve özel kanununda belirtilen sinirlar içinde muhtariyeti olan, sorumlulugu sermayesiyle sinirli; sermayesinin tamami devlete ait, iktisadi alanda ticari esaslara göre faaliyet göstermek üzere, özel hukuka tabi sekilde Sanayi Bakanligina bagli, Iktisadi Devlet Tesekkülü olarak 1933 yilinda kuruldu. O dönem verimlilik ve karlilik ilkelerini göz önünde tutarak, imalat sanayii kurdu, isletmecilik, sinai mamullerini pazarlama, bankacilik isleriyle mesgul oldu.

Türk Dil Kurumu



Türkçe'nin incelenmesi, özlestirilmesi, gelistirilmesi için çalisan kurum, ******'ün tesviki ve himayesiyle Semih Rifat, Rusen Esref (Ünaydin), Celal Sahir (Erozan), Yakup Kadri (Karaosmanoglu) tarafindan 12 Temmuz 1932’de kuruldu.

26 Eylül 1932'de Dolmabahçe Sarayinda toplanan Birinci Türk Dil Kurultayi, kurumun çalisma programi olarak su maddeleri tespit etti: 1.Türk dilinin baska dil aileleriyle karsilastirilmasi, 2.Türk dilinin tarihi ve karsilastirmali gramerlerinin yazilmasi, 3.Anadolu ve Rumeli agizlarindan kelimelerin derlenmesi, Osmanlica kelimelere Türkçe karsiliklar bulunmasi, 4.Türkçe bir sözlük hazirlanmasi, 5.Kurumun organi olarak bir derginin yayimlanmasi, 6.Türk dili üstüne yazilmis yerli ve yabanci eserlerin toplanmasi ve gerekenlerin çevrilmesi, 7.Terimlerin Türkçelestirilmesi.

Türk Tarih Kurumu



Türk tarihini bilimin en yeni verilerine dayanarak yeniden incelemek ve Türkiye'nin dünya medeniyetine olan katkisini meydana çikarmak amaciyla, Nisan 1931'de ******'ün tesvikiyle Ankara'da Türk ocaklari Merkez heyetine bagli olarak kuruldu.

Kurum tüzügünün amaç maddesi söyledir "Kurumun amaci Türk Tarihi ile Türkiye Tarihi’ni ve bunlarla ilgili konulari inceleme ve elde edilen sonuçlari her türlü yolla yaymaktir".

Kurum belli basli dünya bilim kurumlarina üyedir ve 220'den fazla akademi, üniversite ve bilim kurulusuyla kitap ve dergi degisimi yapar. ******, Türk Tarih Kurumu'nun daha çok bir akademi niteligi tasimasini, üye sayisinin sinirli tutulmasini istemistir. Kurum 16 üye ile kuruldu. Daha sonra üye sayisi 41 ile sinirlandirildi. Kurum üyeleri Eskiçag, Ortaçag ve Yeniçag adlari altinda üç uzmanlik koluna ayrilarak çalismaktadir.

Türkiye Cumuriyeti Ziraat Bankasi

Türkiye Cumuriyeti Ziraat Bankasi'nin temelini 1863'te tarimsal kredileri düzenleme girisimlerine baslayan Nis Valisi Midhat Pasa atti. Midhat Pasa'nin Rusçuk kasabasinin Pirot köyünde kurdugu bir tür tarim kredi kooperatifi olan Memleket Sandigi uygulamasi 1867'den sonra resmi nitelik kazandi ve yayginlasti.1883'ten sonra asar vergisine yapilan %10 oranindaki "Menafi Hissesi" zammi sandiklara gelir olarak baglandi. Böylece Menafi Sandiklari adini alan kurum 1888'de merkezi Istanbul'da bulunan,10 milyon Osmanli lirasi sermayeli Ziraat Bankasi'na dönüstürüldü.1914'te bankanin yapisinda ve çalisma ilkelerinde yapilan yeni düzenlemeler, 1916'da yasallasti. Sube sayisi 1923'te hizla artarak, 316'yi bulan banka Cumhuriyet dönemine aktarilan en köklü ve yaygin mali kurulus oldu. Cumhuriyet yönetimi 1924'te bir yasayla bankayi bir devlet kurumu olmaktan çikarip 30 milyon lira sermayeli bir anonim sirkete dönüstürdü; etkinliklerini tarim disina da tasirarak her türlü bankacilik isleminde bulunma yetkisi tanidi.1926'da bankanin adina Türkiye sözcügünü eklendi. 1937'de çikarilan Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankasi kanunuyla kendi yasasi disinda özel hukuk hükümlerine bagli, tüzel kisiligi olan bir devlet kurulusuna dönüstü.

Isbankasi



****** tarafindan, 26 Agustos 1924 tarihinde kuruldu. Kurulusunun ilk yillarindaki iktisadi sartlara uygun olarak, daha çok kalkinma ve yatirim, bankacilik yönü agir basti. Türkiye Is Bankasi, kurulus gayesine de uygun olarak ülkenin iktisadi kalkinmasi ve sanayilesmesinde önemli rol oynadi; bu amaçla çesitli yatirimlar yapti. Ülkede tasarrufu tesvik amaciyla, ikramiye ve kumbara sistemini ilk defa uygulayan; seyahat çeklerini ülkeye ilk getiren banka da Türkiye Is Bankasi oldu. Sigortacilik alaninda öncülük yapti ve Anadolu Türk Sigorta sirketi ile Destek Reasüran Anonim sirketini kurdu.

Ziraat Okullari ve Yüksek Ziraat Enstitüsü

Zirai alanda çalismak üzere, teknisyen seviyesinde eleman yetistirmek çesitli bölgelerin zirai yapilarini ve özellikleri hakkinda incelemeler yapmak amaciyla, Tarim Bakanligi Ziraat Isleri Genel Müdürlügüne bagli olarak kurulmus meslek okullari.